توصیه دائمی و اکید دندان‌پزشکان و متخصصین لثه برای استفاده از مسواک بی‌دلیل نیست. عدم استفاده از این وسیله کوچک و کاربردی، خسارات جبران‌ناپذیری به شما وارد می‌کند و به باکتری‌هایی که در طول روز از طریق مواد غذایی وارد دهانتان می‌کنید این فرصت را می‌دهد تا با آسودگی خاطر به تکثیر شدن بپردازند.
تکثیر مداوم باکتری‌ها در محیط دهان، مشکلات زیادی برای دندانها و لثه ایجاد خواهد کرد که یکی از این مشکلات، تارتار دندان است. در این مقاله، قصد داریم تارتار دندان را به صورت جامع و دقیق به شما معرفی کنیم و راه‌های پیشگیری و درمان آن را نیز بیان نماییم.
پس اگر می‌خواهید بدانید تارتار دندان چیست یا اگر به دنبال انگیزهای برای رعایت بهداشت دهان و دندان هستید، تا انتهای این مقاله را مطالعه کنید.
تارتار دندان چیست؟
تارتار دندان یک بافت نسبتا سخت و زرد رنگ است که روی دندان و در نزدیکی خط لثه ایجاد می‌شود. این بافت برای دندانها و لثه بسیار مضر است. برخی از مهمترین مضرات این بافت اضافی محیط دهان عبارت‌اند از:
- تغییر رنگ دندانها و تاثیر منفی روی زیبایی لبخند و ظاهر دندان
- بوی نامطبوع دهان به صورت تقریبا مزمن (البته بوی نامطبوع دهان دلایل دیگری هم دارد که لازم است به صورت دقیق‌تر پیگیری کنید.)
- ایجاد پوسیدگی برای دندانها
- ایجاد مشکلات مختلف برای لثه از جمله سوزش و درد
- احساس ناخوشایند فرد (حس وجود یک بافت اضافه روی دندان)
- آسیب مستقیم به ریشه دندان و احتمال افتادن دندان در مراحل پیشرفته
- تولید عفونت و احتمال ورود آن به خون در صورت عدم درمان
علت به وجود آمدن تارتار دندان
برای اینکه ببینیم تارتار دندان چیست و از کجا می‌آید، باید به بررسی رفتار باکتری‌ها بپردازیم که عامل تمام مشکلات حوزه دهان و دندان هستند. این موجودات ریزنقش و مخرب، در صورتی که توسط مسواک و نخ دندان از محیط دهان خارج نشوند، با سرعت بالایی تکثیر شده و یک بیوفیلم (بافت زنده بسیار نازک) را روی دندانها علی‌الخصوص بخش پشت دندان ایجاد می‌کنند.
این لایه نازک تشکیل شده از باکتری‌ها را پلاک می‌نامند. پلاک ظاهر نامناسبی به دندان می‌دهد و کمی روی رنگ آن تاثیر می‌گذارد اما هنوز هم یک مشکل حاد محسوب نمی‌شود. مشکل حاد زمانی به وجود می‌آید که پلاک‌ها به مرور زمان با مواد معدنی موجود در غذای انسان و بزاق دهان او ترکیب می‌شوند و یک بافت بسیار محکم را در نزدیکی خط لثه شکل می‌دهند که تارتار نام دارد. بی‌اعتنایی به این بافت کار نسبتا دشواری است اما اگر این بافت از روی دندان با روش‌های مخصوص دندانپزشکی برداشته نشود، مشکلاتی که در قسمت قبل بیان کردیم یکی پس از دیگری آشکار می‌شوند و فرد را مجبور می‌کنند با پرداخت هزینه بالاتری، مشکلات دهان و دندانش را حل و فصل کند.
علائم تارتار دندان چیست؟
با توجه به اینکه تارتار دندان یک بافت اضافی قابل رویت است، احتمالا تشخیص آن کار سختی نباشد. نشانه‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا تارتار دندان را تشخیص دهید:
- رنگ: تارتار دندان رنگ زرد غلیظ یا قهوهای دارد و در صورتی که روی دندان شما تشکیل شده باشد، به وضوح قابل دیدن خواهد بود.
- محل تشکیل: تارتار به دلیل وابستگی به باکتری‌ها، تمایل دارد در محیط‌هایی تشکیل شود که بزاق بیشتری آنجا وجود دارد. اطراف دندان‌های آسیاب و در مجاورت خط لثه، دو نقطه محبوب تارتارها برای تشکیل شدن است.
- جنس: تارتار برخلاف پلاک بافت سختی دارد. با بررسی این موضوع نیز می‌توانید آن را تشخیص دهید.
به هر حال، موارد گفته شده قطعیتی به شما ارائه نخواهند داد. در صورتی که می‌خواهید به صورت قطعی بدانید بافت جدید روی دندانتان تارتار است یا یک چیز دیگر، می‌توانید به دندانپزشک مراجعه کنید.
تاثیر تارتار در عفونت لثه
همانطور که پیش از این نیز گفتیم، تارتار دندان ارتباط مستقیمی با وخامت بیماری‌های لثه دارد. تارتار با تجمع در مجاورت خط لثه، به مرور این بافت قرمز رنگ را دچار پوسیدگی می‌کند و در صورتی که به موقع پیگیری نشود میتواند علاوه بر نابودی بافت لثه و نیاز بیمار به لیفت، مشکلات جدی‌تری نظیر عفونت لثه را نیز ایجاد کنند. عفونت لثه منجر به درد این بافت، التهاب شدید آن و ایجاد تب و لرز می‌شود. در موارد بسیار پیشرفته، اگر عفونت به جریان خون راه یابد، میتواند منجر به سکته قلبی و مرگ نیز بشود. بهتر است با بروز اولین نشانه‌های بیماری لثه، سریعا به دندانپزشک یا پریودنتیست مراجعه کنید.
تفاوت پلاک و تارتار دندان چیست؟
اگرچه پلاک و تارتار دندان هر دو بر اثر عدم رعایت بهداشت دندان تشکیل می‌شوند، اما این دو بافت با هم متفاوت هستند. برای اینکه به مقایسه پلاک دندان و تارتار بیاندازیم، بهتر است هر دو را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم:
رنگ
پلاک دندانی یک بافت فاقد رنگ یا به رنگ زرد بسیار روشن است. در حالی که رنگ تارتار دندان زرد غلیظ یا قهوهای می‌باشد.
ضخامت
تارتار یک بافت ضخیم و زمخت است که دارای مواد معدنی بوده و سختی بالایی دارد. اما پلاک دندان بافتی نرم و بسیار نازک می‌باشد.
ترتیب تشکیل
در صورت عدم رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان، ابتدا پلاک تشکیل می‌شود و پس از انباشت پلاک به مدت طولانی، تارتار شروع به ساخته شدن می‌کند.
خطرناک بودن
تارتار دندان یک بافت بسیار خطرناک است و میتوان به دندان و لثه آسیب وارد کند. این در حالی است که پلاک دندان خطر قابل ذکری ندارد.
مقاومت در برابر پاک شدن
پلاک دندان با استفاده از مسواک به صورت مرتب از سطح دندان جدا می‌شود اما تارتار بافت بسیار منسجمی دارد و به این راحتی‌ها جداشدنی نیست.
پیشگیری از تارتار دندان
رعایت بهداشت دهان و دندان، اولین و آخرین راه پیشگیری از تارتار دندان است. برای اینکه تارتار را روی دندان‌های خود نبینید، باید پلاکهای دندانی را به صورت مرتب از بین ببرید و راه از بین بردن پلاک، استفاده از مسواک و نخ دندان به صورت منظم است. استفاده از خمیر دندان ضدتارتار هم کمک زیادی به جلوگیری از تارتار خواهد کرد. مصرف منظم دهان‌شویه، ترک سیگار و دخانیات، کاهش مصرف مواد قندی مانند نوشابه و شیرینی و استفاده صحیح از نخ دندان و مسواک نیز نکاتی هستند که جلوی تشکیل تارتار روی دندان‌هایتان را می‌گیرند.
درمان تارتار دندان
اگرچه برخی مواد خوراکی مانند جوش شیرین، چای سبز، آلوئه‌ورا و… می‌توانند جلوی رشد تارتار را بگیرند و آن را از تک و تا بیاندازند، اما اولین و آخرین راه پاکسازی کامل دندان از تارتار، مراجعه به دندانپزشکی است. دندانپزشک با روش‌های متنوعی نظیر فلوراید تراپی، پولیش دندان، پاکسازی عمیق و اسکالینگ این بافت مقاوم و سخت را از روی دندان شما میزداید و تجربه لبخندی زیبا را بار دیگر به شما هدیه می‌دهد. به یاد داشته باشید که استفاده از مسواک قبل از تشکیل تارتار مفید است. در صورت تشکیل بافت زمخت تارتار روی دندانها، استفاده از مسواک هم دیگر اهمیتی نخواهد داشت.
جمع‌بندی
در این مقاله، به بررسی موارد مختلفی در مورد تارتار دندان پرداختیم و نکات مختلفی در مورد این بافت اضافی و مضر روی دندان آموختیم. با انجام یک روتین ساده شامل استفاده از مسواک و نخ دندان نیز میتوان ابتلا به تارتار دندان را برای همیشه منتفی نمود. بنابراین بهتر است اگر تا امروز به استفاده از مسواک نمی‌پرداخته‌اید، از امروز این کار را انجام دهید و پلاک و تارتار را از دهان و دندان خود دور کنید.
